İşin Ebatlarının Küçülmesi ve Yeni Birim Fiyat Oluşturulması

SAYIŞTAY KARARI

Dosya No 39764
Tutanak No 41196
Tutanak Tarihi 15.12.2015

• Yeni Birim Fiyat Oluşturulması

…………. Belediyesi “muhtelif cadde ve sokaklarında tretuvar tamir bakım ve yenileme” işinde 15*30*70 ebatlarda renkli beton bordür döşenmesi iş kalemi yapımı iptal edilerek yerine 15*30*50 ebatlarda renkli beton bordür döşenmesi iş kalemi yapılmıştır.
İhale dosyasından; …………. Belediyesinin yaklaşık maliyeti ………TL olan muhtelif cadde ve sokaklarında tretuvar tamir bakım ve yenileme işi için ihaleye çıktığı, 15*30*70 ebatlarda beton bordür döşemesi işinin ……..TL ile yaklaşık maliyet içinde en yüksek iş kalemi olduğu anlaşılmıştır. “15*30*70 ebatlarda beton bordür” döşemesi iş kalemi yaklaşık maliyette birim fiyatı …… TL iken ……. İnşaat Tic.San.Ltd.Şti. bu iş kalemine ……… TL teklif vererek ihaleyi almıştır. Daha sonrasında ise söz konusu iş kalemi hiç yapılmayarak yerine benzer iş kalemi olan “15*30*50 ebatlarda renkli beton bordür” döşemesinin yapılması kararlaştırılmıştır. Söz konusu iş kaleminin birim fiyatının belirlenebilmesi için önce idare tarafından bu iş kaleminin analizi yapılmış ve birim fiyatı ……… olarak belirlenmiş daha sonrada belli bir kırım uygulanarak ………. TL olarak yeni birim fiyat kararlaştırılmıştır.
04.03.2009 tarih ve 27159 sayılı mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’inci maddesinde yeni fiyatın tespitinde iş kalemi niteliğine göre sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılacağı belirtilmiş ve ilk sırada yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklif ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizler sayılmıştır.
Söz konusu “iş”te yüklenici iş kalemlerine ait analiz sunmamıştır. Ancak, ……..Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü tarafından hazırlanan yeni birim fiyat analizleri aşağıda belirtildiği gibi hem 15*30*70 ebatlarda renkli beton bordür döşenmesi iş kalemi hem de “15*30*50 ebatlarda renkli beton bordür döşenmesi aynıdır.
Buradan da anlaşılacağı üzere iptal edilen iş kalemi ile yeni birim fiyatı belirlenen iş kalemi aynı nitelikte ve aynı maliyettedir.
…
Her ne kadar dilekçesinde, 15*30*70 ve 15*30*50 şeklindeki iki farklı bordür uygulamasının benzer analiz giderlerine sahip olmadığı ve yeni işin ebatların farklılığı ve renkli olmasının hem girdi maliyetlerini hem de işçilik maliyetlerini arttırdığı ve buna göre yapılan analizin noksan olduğu ileri sürülmekte ise de, söz konusu işin yaklaşık maliyetine ilişkin ihale dokümanı incelendiğinde, iptal edilen 15*30*70 beton bordür döşenmesi iş kalemi için belirlenen birim fiyatı ……. TL iken, yeni iş kalemi olan 15*30*50 renkli beton bordür döşenmesi iş kaleminin de birim fiyatının …………. TL olarak belirlendiği, benzer şekilde, yine söz konusu işte kullanılan iş kalemlerinden 15*25*50 renkli beton bordür döşenmesi işine ilişkin yaklaşık maliyet hesabında da birim maliyetin ……… TL olarak belirlendiği, dolayısıyla, anlaşılmıştır. İşin renkli bordür olması ve ebatların küçülmesinin birim fiyatları önemli oranda etkilemediği

İhale süreci incelendiğinde; yapılmasından vazgeçilen iş kaleminin yaklaşık maliyette (……..TL) en büyük kalem olduğu (……..TL) ve yüklenici bu kalemi hem yaklaşık maliyete göre hem de diğer teklif veren firmaların birim fiyat teklifine göre düşük teklif vermiştir. Bu durumdan da anlaşıldığı üzere yüklenici iptal edilecek iş kalemini çok düşük teklif verip diğer kalemleri daha yüksek belirleyerek aşırı düşük fiyat sorgulaması yapılmadan ihaleyi almıştır. Şayet ihale ………. İnşaat Tic.San.Ltd.Şti yerine en yüksek teklif veren firmaya verilmiş olsaydı; …….Belediyesi belirlenen yeni iş kalemi ile daha düşük bir bedelle söz konusu işin tamamını yaptırmış olacaktı çünkü diğer firmaların verdiği tekliflerde bütün kalemlerde eşdeğer bir kırım varken ………İnşaat Tic.San.Ltd.Şti.nin ise sadece hiç yapılmayan kalem olan 15*30*70 bordür döşemesi (15*30*70 bordür yaklaşık maliyet ………. TL, firmanın teklifi …….. TL) ile yaklaşık maliyette 13.460,00 m öngörülen ama 1.012,00m yapılan 10*20*50 bordür döşemesine (10*20*50 bordür yaklaşık maliyette …….. TL, firmanın teklifi ……..TL) yaklaşık olarak %75 kırım vererek ihaleyi almıştır.
Ayrıca sorumlunun dilekçesinde konunun soruşturma konusu olduğu belirtilmiştir. Sayıştay’a intikal eden belgelerden ön inceleme aşamasının tamamlandığı ve kamu zararı tutarının tahsil edildiği ve soruşturma izni verilmemesi gerektiği yönünde karar alındığı anlaşılmıştır. Rapor dosyası ve eki belgelerden tahsilatın gerçekleştirildiğine ilişkin bir belge mevcut değildir.
Bu itibarla, 6.Daire tarafından 271 sayılı ilamın 6 ncı maddesiyle verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE,
(… Daire Başkanı ………, …Daire Başkanı …….. ile Üyeler …….. ve …………’ın; “271 sayılı ilamın 6 ncı maddesiyle; …….. Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğünce ihale edilen “……… Tretuvar Tamir Bakım ve Yenileme İşi”nde, “yeni birim fiyat belirlenen bir iş kalemine ilişkin olarak yüklenicinin teklif ettiği aynı mahiyetteki iş kaleminin birim fiyatı dikkate alınmadan yeni birim fiyat belirlenmesi sonucu toplam ……… TL kamu zararına neden olunduğu” iddiasıyla tazmin hükmü verilmiştir.
İlamda, iptal edilen “15*30*70 ebatlarda beton bordür döşenmesi” iş kalemi için İdarece yaklaşık maliyette belirlenen birim fiyat ………. TL iken, yeni iş kalemi olan “15x50x30 renkli beton bordur döşenmesi” iş kalemi birim fiyatının da …….. TL olarak belirlendiğinden hareketle, bu iki iş kaleminin aynı mahiyette olduğu ve yüklenicinin “15x70x30 renksiz beton bordür döşenmesi” işi için verdiği (……. TL/Mtül) teklif fiyatın, aslında farklı bir iş kalemi olan “15x50x30 renkli beton bordür döşenmesi” işi için de aynen uygulanması gerektiğinden bahisle, toplam ………-TL. kamu zararı hesabı çıkarıldığı görülmüştür.
Savunmaya göre,2011 yılı sonunda yaklaşık maliyeti hazırlanıp 2012 yılı başında ihalesi yapılan 2 nolu tretuvar yapım işinde de, daha önceki yıllarda yaptırılan “15x70x30 ölçülerindeki beton bordur yaptırılması” iş kalemi öngörülmüş ve ona göre yaklaşık maliyet hazırlanmıştır. Ancak, 15x70x30 ölçülerindeki beton bordürün “Şehir İçi Yollar Tasarım Kurallarına” uygun olmadığı ve yapılan tretuvarların yüksek olduğu, yaşlı ve engelli vatandaşların inmekte çıkmakta zorluk çektikleri, araç kapılarının sürtündüğü, çarptığı veya açılmadığı yönlerinde yapılan çok sayıda şikâyetler üzerine belediye üst yönetiminin de şifahi talimatları doğrultusunda iptal edilerek mimari açıdan daha estetik ve uygun olan 15x50x30 ölçülerindeki renkli beton bordur iş kalemi yaptırılmıştır.
Öncelikle, İdare’nin böyle bir proje değişikliği yapma yetkisinin olduğu kabul edilmiş ve İlamda bu husus sorgulanmamıştır.
Yine, savunmada yer alan ;
“Yeni iş kalemi için yapılan analizin eksik ve hatalı olduğu,
Yaptırılmasından idarece vazgeçilen 15x70x30 ölçülerindeki beton bordürün dik olarak uygulanmakta olup, renksiz olduğu, İdarece yaptırılan 15x50x30 ölçülerindeki beton bordürün ise, yatay olarak döşenmekte olup, renkli ve pahalı bir bordür uygulaması olduğu,
15x30x70 ebadındaki bordür dik uygulandığından 15 cm lik tabana yastık harcı konulurken, 15x30x50 ebadındaki bordur yatay uygulandığından 30 cm lik tabana yastık harcı konulduğu, bu durumda yapılan yeni analize 2 katı yastık harcı maliyeti konulması gerekeceği,
Diğer taraftan, 15x30x70 bordur uygulamasında 70 cm aralıkla derz dolgu harcı, 15x30x50 ebadında bordur uygulamasında 50 cm. aralıkla derz dolgu harcı konulması gerekiyor olmasına rağmen, yeni yapılan analize beton harç, malzeme ve işçilik giderlerinin sehven yanlış yansıtıldığı, olması gereken analizin uygulanması sonucu bulunan birim fiyatın daha yüksek olacağı (…….. TL/Mtül),
Her iki iş kaleminin de; ölçüleri, şekli, uygulama tekniği, yapım şartları, teknik özellikleri farklı olup, aynı mahiyette değerlendirilemeyeceği,
İdarenin yaptığı piyasa araştırmasına göre yeni iş kalemi için önerilen rakamın piyasa fiyatları ile uyumlu ve uygun olduğu, ortalama piyasa fiyatı ve gerçek değeri ……..-……….-TL/Mtül olan bir imalatı idarenin …….-TL/Mtül fiyatından yaptırdığı,”
Şeklindeki açıklamalar ışığında konu değerlendirildiğinde;
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinde;
“(1) 12nci maddenin 4üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödenir.
(2)Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a)Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.
b)İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.
c)İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleriyle kıyaslanarak bulunacak analizler.
ç)Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
….
Hükümleri yer almaktadır.
Söz konusu işte yüklenici İdareye tekliflerine ait analizler sunmamıştır. Dolayısıyla, yeni iş kalemine ilişkin Yüklenici analizi mevcut değildir. Yine, savunmada yer alan ifadeler değerlendirildiğinde, ilamda geçen; “yüklenicinin teklif ettiği aynı mahiyetteki iş kaleminin birim fiyatı” nın mevcudiyetinden de söz edilemez.
Şartnamede geçen, “İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler” hükmü kapsamında ………. Bakanlığı analizlerinden yararlanılarak yeni analiz ve yeni birim fiyat oluşturulmuş ve uygulanmıştır.(……….-TL/Mtül) (Yaklaşık maliyet cetvelinde, söz konusu iş kalemi için uygulanan analiz sonucu belirlenmiş olan birim fiyat ise,…….. TL/Mtül.dür.)
Bu itibarla, burada kamu zararı doğduğundan bahsetmek mümkün değildir. sadece adı geçen yüklenicinin toplam teklifi kapsamında iptal edilen veya edilmeyen birkaç imalata düşük teklif vererek kendisine avantaj sağlamış olabileceğinden bahsedilebilir. Ancak, ihale aşamasında yapılması gereken (aşırı düşük teklif sorgulaması gibi) bazı işlemler, İhale Komisyonu tarafından yapılmamış ve ihale gerçekleşmiştir. Yasal başvuru ve şikayet yolları kullanılmamış ve ihale kesinleşmiştir. İhale sonrasındaki bahsi geçen işlemler ise mevzuata uygun olarak gerçekleştirildiğinden, tazmin hükmünün kaldırılması gerekir.” Şeklindeki azınlık görüşlerine karşı), oyçokluğuyla,
Karar verildiği 15.12.2015 tarih ve 41196 sayılı tutanakta yazılı olmakla iş bu ilam tanzim kılındı.