Aşırı Düşük Teklif

“Aşırı düşük teklif”  müessesesi hakkında uluslararası ya da ulusal mevzuatta etraflıca yapılmış bir tanım bulunmamaktadır. 4734 sayılı Kanunun “Aşırı Düşük Teklifler” başlıklı 38 inci maddesinde, yaklaşık maliyet ve diğer tekliflere göre aşırı düşük olan teklif bedelinden bahsedilmektedir. Buradan yola çıkarak herhangi bir istekli tarafından yapılan teklifin aşırı düşük olarak nitelendirilebilmesi için en veri, sunulan teklif fiyatıyla ihale konusu işin yapılması için idare nezdinde tereddüt oluşmasıdır. Bu nedenle ihale aşamasında, sunulan bir teklif fiyatının, imzalanacak kamu ihale sözleşmesinin ifası konusunda duraksamaya yol açması, o teklifin aşırı derecede düşük olduğunu göstermektedir.

4734 Sayılı Kanunun “Yaklaşık Maliyet” başlıklı 9. maddesinde; idarenin mal, hizmet ya da yapım işi ihalesi yapılmadan önce fiyat araştırması yaparak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirleyeceği belirtilmiştir. Devamında yaklaşık maliyetin dayanaklarıyla birlikte hesap cetvelinde gösterilmesi sorumluluğunu da idareye yüklemiştir. Yaklaşık maliyetin isteklilere karşı gizli tutulması, idarenin serbest piyasa koşulları içerisinde gerçekleştirilmesini sağlamak ve kamunun ihtiyaçlarını minimum bedelden karşılamasını sağlamaktır. Ülkemizdeki hukuki düzenleme, duraksama yaratacak bedelin yaklaşık maliyet ve diğer tekliflerle mukayese edilmek suretiyle tespit edilmesi gerektiğini ifade etmektedir. idarelerin hazırladıkları yaklaşık maliyetin piyasa fiyatını yansıttığının kabulü ve isteklilerin de serbestçe rekabet ettikleri varsayımından hareketle, yeterli rekabetin olduğu bir piyasada, bu dengenin dışında sunulan atipik bir teklifin tereddüt yaratmasının kaçınılmaz olduğudur.

Kamu İhale Kanunu (KİK) m.38’e göre, ihale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit edecek ve bu teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak isteyecektir. Bu çerçevede Kanun son fıkrasında Kamu İhale Kurumu’na, ihale konusu işin türü, niteliği ve yaklaşık maliyeti ile ihale edilme usulüne göre aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla, a) sınır değerler ve sorgulama kriterleri belirleme, b) ihalenin yukarıda belirtilen açıklama istenilmeksizin sonuçlandırma, ve c) yaklaşık maliyeti KİK m.8’de öngörülen eşik değerlerin yarısına kadar olan hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinde sınır değerin altında olan tekliflerin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin reddetme konularında düzenleme yapma yetkisi verilmiştir.

İhale sürecinde belirlenen yaklaşık maliyete göre tekliflerin aşırı düşük olarak kalmasının çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Bunlar idareden kaynaklanan sebepler olabileceği gibi isteklilerden kaynaklanan sebepler de olabilir.

İdare tarafından aşırı düşük olarak değerlendirilen her teklif bu nitelikte olmayabilir. İdare tarafından yanlış yaklaşık maliyet hesaplanması bu duruma örnektir. Yanlış yaklaşık maliyet hesabı ihtiyaca uygun maliyetin tam olarak tespit edilememesidir. Ülkemizde bazı durumlarda idarelerin belirlediği birim fiyatların piyasa fiyatından yüksek belirlenerek hazırlanmış ihalelerde, piyasa fiyatına uygun teklifler aşırı düşük olarak nitelendirilebilmektedir.

İsteklilerden kaynaklanan aşırı düşük teklif nedenlerinin en sık karşılaşılanı istekli tarafından idari şartnamenin tanımlanan iş toplamının daha az algılanması ya da yanlış algılanmasıdır. Doğal olarak bu durum isteklinin daha düşük teklif vermesine neden olmaktadır. Bu durum ihaleye konu ihtiyacın tam olarak anlaşılamaması olarak nitelendirilmektedir.

En sık karşılaşılan ikinci aşırı düşük teklif nedeni ise, isteklinin kar elde etmek amacını ikinci plana atarak hareket etmesidir. İstekli bu durumda kar elde etmekten başka saiklerle hareket etmektedir. İş deneyimi elde etmek amacıyla bu tür tekliflerle karşılaşılabilmektedir.

Üçüncü olarak da iflas tehlikesi bulunan isteklinin kamu ihalesini kazanarak iflas takibinden kurtulmak amacıyla olabildiğince düşük teklif sunması örnek olarak verilebilir.

Son olarak iş imkanlarının sınırlı olduğu piyasa koşullarında istekli işçilerini kaybetmemek için çok az bir karla teklifte bulunabilmektedir.

Aşırı düşük teklif savunması istenilmesi idarenin yükümlülükleri arasında bulunmaktadır. Bu savunmanın yapılabilmesi ise teknik ve zorlu bir süreçtir ve mutlaka işinin ehli olan bir uzmandan yardım istenilmesi gerekmektedir.